Journalist Eric van der Velden volgde de afgelopen vier jaar beroepshalve de Amersfoortse gemeentepolitiek. Op persoonlijke titel blikt hij terug. Meningen en stemadviezen worden niet geschuwd.
Dit keer is zijn stelling: De SP vertolkt het krachtigst het oppositiegeluid in Amersfoort, maar toont ook vermijdgedrag. Over PVV-thema’s wordt gezwegen.
Amersfoort is bovengemiddeld
Als het uitsluitend aan de Amersfoortse kiezer bij de laatste Tweede Kamer-verkiezing had gelegen dan was niet de PVV na de VVD de tweede partij in grootte geworden, maar D66. Geert Wilders zou geëindigd zijn achter -in deze volgorde- VVD, D66, GroenLinks en CDA.
Amersfoort valt al lang niet meer te typeren als de meest gemiddelde stad van Nederland. De bevolking is bovengemiddeld hoog opgeleid, verdient bovengemiddeld goed en is bovengemiddeld jong. Amersfoort staat in de top 5 van gemeenten waarin de bewoners zich het gelukkigst voelen. Wie het goed heeft, stemt niet op een partij die stelt dat het slecht gaat.
Maar toch. De PVV loopt uit op de SP, die andere landelijke partij die het opneemt voor mensen die zich bovengemiddeld achtergesteld voelen, en dat vaak ook zijn. Samen zijn beide actiepartijen groter dan D66. Zo gerekend staat ook in dit gelukkige stadje het onbehagen op de tweede plaats. Onbehagen kan zich zowel uiterst rechts als uiterst links vertalen. Onbehagen blijft het.
Onbehagen leeft wel
De nieuwe landelijke fractievoorzitter van de SP, Lilian Marijnissen, onderkent dat haar partij deels in dezelfde vijver vist als de PVV. Zij stelt zichzelf de opdracht om kiezers terug te halen die zijn ‘overgelopen’ naar Wilders. Voor de gemeenteraadsverkiezing valt er niets terug te halen. De PVV doet ook dit keer niet mee in Amersfoort. In zekere zin vind ik dat jammer. Het betekent namelijk dat de partij van lijsttrekker Marijke Jongerman opnieuw de vingers niet hoeft te branden aan de thema’s die de PVV in Amersfoort groter maakt dan haar eigen partij. Inderdaad: ‘Islamitisering’, vluchtelingenopvang, en criminaliteit van jongeren met een Marokkaanse achtergrond.
Dit type onbehagen leeft absoluut in de Koppel, Soesterkwartier, Schuilenburg en Kruiskamp, de wijken waar de SP zegt zo vaak huisbezoeken af te leggen. Als verslaggever ben ik vorig jaar op zoek gegaan naar mensen die uitzichtloos lang op een wachtlijst staan voor een sociale huurwoning. Er is een jongen uit het Soesterkwartier die wel wil praten. Hij woont op zijn bijna-dertigste nog steeds noodgedongen bij zijn moeder. Na vijf minuten al gaat het gesprek richting buitenlanders. Niet dat hij wil discrimineren, en je mag het natuurlijk niet zeggen, maar voor de vluchtelingen zijn er wel woningen, terwijl hij ….
Een andere keer interview ik bewoners van een flatgebouw op de Telemannhof in Randenbroek die zich volgens de SP gestelde collegevragen ernstig in de steek gelaten voelen door woningcorporatie Portaal. Al heel snel blijkt dat zij vooral problemen hebben met de ‘buitenlanders’ die zich ‘s avonds voor hun flat verzamelen. Zij vermoeden duistere praktijken en voelen zich onveilig.
Vermijdgedrag van SP
Dit is een werkelijkheid waar de Amersfoortse SP het niet over heeft. Vermoedelijk omdat hij te ongemakkelijk is. Je wilt je eigen achterban niet voor xenofoob uitmaken en je wilt niet het risico lopen dat je moet toegeven dat Wilders een punt heeft. En je wilt kennelijk ook geen afspiegeling zijn van de sterk veranderde bevolkingssamenstelling. In tegenstelling tot de PvdA heeft de SP geen enkele vertegenwoordiger in de raad met een kleurtje, laat staan een Moslim-achtergrond. De kans om met een multicuturele kieslijst een statement te maken -wij zijn er wél voor alle Amersfoorters, wij willen wél verbinden- laat de SP aan zich voorbij gaan.
Typerend voor het strategische vermijdgedrag van de SP vind ik de opstelling in de tijd dat de komst van een grote groep vluchtelingen speelt. Verantwoordelijk D66-wethouder Houwing lijkt weinig haast te maken met het regelen van de opvang. Van verschillende kanten klinkt -later voorbarig gebleken- kritiek. Zo niet van de SP. De partij die altijd zo voorop loopt met aanvallen op het college houdt zich muisstil. De socialisten beginnen zich pas weer luidruchtig te roeren op het moment dat er sprake van is van een groep alleenstaande Eritreeërs op het terrein van Zon & Schild. De combinatie met psychiatrische patiënten zou voor een levensgevaarlijke cocktail zorgen.
Over andere gevoelig liggende combinaties hoor je de inmiddels naar de provincie Flevoland gepromoveerde voorman Ad Meijer niet, maar deze raakt wat de partij zelf tot belangrijkste thema heeft gemaakt: de zorg. De SP komt niet op voor mensen met vreemdelingenangst, maar wel voor kwetsbare patiënten. Zonder je op glad PVV-ijs te wagen, maak je toch duidelijk dat er een grens zit aan wat Amersfoort aan vluchtelingen aan kan.
SP en Ad Meijer
De SP is stategisch veel handiger in het profileren dan het CDA, de andere grote oppositiepartij in Amersfoort. Het CDA heeft prima raadsleden, vooral Ben van Koningsveld legt de vinger op menig gevoelige plek, maar veel lijn heb ik er niet in kunnen ontdekken. Van meet af aan maakt Ad Meijer de zorg tot speerpunt. In een tijd dat Den Haag fors bezuinigt op zorg, en dat het rijk ook nog eens de verantwoording voor de zorgtaken aan de gemeenten overdraagt, laat de SP niet na op de schrijnende gevolgen te wijzen.
De SP was vooral ook Ad Meijer. Voordat hij zelf bestuurder werd, liet hij elke bestuurder verbaal alle hoeken van de raadszaal zien. Geen dossier was te ingewikkeld voor hem, altijd weer weet hij die ene inconsequentie of die andere risicovolle kant naar boven te halen. Lang voordat burgemeester Bolsius actie onderneemt, roept hij al dat het afgelopen moet zijn met het treintransport van gevaarlijke stoffen via station Amersfoort. Zijn opvolger Marijke Jongerman toont zich ook een bijtertje als het bijvoorbeeld om de gevolgen van het invoeren van vergunningparkeren voor de inwoners van Jeruzalem/Jericho gaat, maar Meijer zal ze niet doen vergeten. Wat geen schande is, dit type politiek talent dient zich nu eenmaal zelden aan.
De SP vermijdt een confrontatie met het PVV-gedachtegoed, maar zet daarentegen wel GroenLinks pijnlijk op haar nummer. Als lid van een vorige college maakt GroenLinks vuile handen met het instemmen met de aanleg van de Westelijke Rondweg in ruil voor extra groencompensatie. Eenmaal in de oppositie beland kan GroenLinks niets anders doen dan toezien hoe de SP het verzet tegen de aanleg met een dramatische actie voorzet. Alle bomen die gaan sneuvelen worden met bouwlint gemarkeerd.
SP-raadslid Rob Molenkamp, vaak te vinden in de natuur als hobbyfotograaf, trekt de discussie van het gebruik van het giftige Roundup naar zich toe bij het verwijderen van exoten in het bos Nimmedor. De straatvechters van de SP geven de academici van GroenLinks een cursus opiniebespelen.
Draaien aan knoppen
In mijn blogs voor AmersfoortKiest stel ik mezelf tot doel om de effectiviteit van partijen in kaart te brengen. Effectief in de zin dat de SP in Amersfoort naar een plek in het college toewerkt, en zelf aan de knoppen kan gaan draaien, lijkt mij deze compromisloze stijl van politiek bedrijven niet. Al lijkt er nu wel toenadering gezocht te worden tot D66. Op de SP-site krijgt het ‘VVD-college’ de schuld van de ‘a-sociale bezuinigingen’, terwijl toch echt D66 de vorige verkiezingen heeft gewonnen en als enige met een tweede wethouder in het college zit.
Effectief is de SP zeker in de rol van luis in de pels, en als stem van het linkse onbehagen. Een onbehagen dat zich vooral richt op a-sociale bezuinigingen en niet op de a-sociale spanningen in de volkswijken zelf. Oftewel de PVV-thema’s.
